KOLAJEN NEDİR VE NE İŞİMİZE YARAR
Vücudumuzdaki proteinlerin üçte birini oluşturan kolajen aynı zamanda bilinen en sağlam malzemelerden biri milyonlarca yıl önce yaşamış bir dinozorun fosilinde dahi sağlam kolajen proteinleri bulunmuş.
Başta kemik ve deri olmak üzere tüm dokularda bulunan kolajen aynı zamanda genç ve pürüzsüz bir cilde sahip olmamıza da yardımcı olur. Son 10 yılda kolajenle ilgili çalışmalar hız kazanmış olmakla birlikte daha bilmediğimiz pek çok şey var. Kolajen dünyasında olup bitenleri kontrol edebildiğimiz gün, yaşam boyu gençliğin kapısını da aralamış olacağız.
İnsan saatte ortalama 5 km hızla yürüyebilir, bunun 3–4 katı bir hızla koşabilir. En hızlı kara hayvanlarından çita saatte 70 km hızla koşar ve gerektiğinde hızını saatte 120 km’ye çıkarabilir. Ani hız artışı özellikle av sırasında ona büyük bir üstünlük sağlar. Kuşlar ise, inanılması güç ama saatte 300 km hıza ulaşabilir.
Tüm bu hareketler sırasında canlıları oluşturan organlar (ve doğal olarak hücreler) dağılmaz, bulundukları yerlerdeki konumlarını muhafaza ederler. Hücrelerimizi bir arada tutan ve istenilen işlevleri yapabilmelerini sağlayan şey özel proteinlerden oluşan bir yapıdır. Bu yapının ana çatısını proteinler oluşturur, kolajen de bu proteinlerin başında gelir.
Kolajenin İşlevleri
Bir haltercinin kaldırdığı yüzlerce kilogram ağırlık kolajenlere biner. Organlarımızı oluşturan hücreler kolajen sayesinde bir arada durur, kemiklerimiz kolajen sayesinde mekanik olarak dayanıklı ve işlevsel olabilir. Damarlarımız kolajen sayesinde esnek ve sağlamdır. Kısacası vücudumuzda nereye bakarsak bakalım karşımıza kolajen çıkar. Kolajen, dokuların şeklini belirlemede rol aldığı gibi metabolik olayları organize etmede de rol alır. Şimdiye kadar kolajen süper ailesinin (büyük aile) 28 farklı üyesi tespit edildi. Kuşkusuz bunların tümünün işlevi ve yapısı aynı değil. Bunlar mekanik dayanırlık sağlamakla birlikte daha pek çok ek işleve de sahip. Kolajen hücre dışına gönderildiğinde de hücre ile sürekli etkileşim içindedir. Böylece hücre, kolajenle ilgili olup biten her şeyden haberdar olur. Bu amaçla hücrelerin yüzeyinde kolajeni tanıyan almaçlar bulunur. Kolajen bu almaçlar yoluyla hücre ile iletişim kurar. Bu etkileşim ile kolajen hücrenin çoğalmasını, gerekirse başka yere göç etmesini ya da şekil değiştirmesini düzenler. Kolajenin lif şeklinde olan tipi en bol bulunan kolajen tipidir. Bazı kolajen tipleri son derece az miktarda bulunmakla beraber çok önemli işlevlere sahiptir. Örneğin kolajen tip VII deride bulunur ve derideki kolajenin ancak % 0,001’i kadardır, fakat derinin yapısal organizasyonu açısından son derece önemli işlevlere sahiptir. Kolajenin artık sadece deri, kemik, kıkırdak, tendon gibi yerlerle sınırlı olmadığı biliniyor. Örneğin kolajen tip 28, ağırlıklı olarak sinir sisteminde sentezleniyor. Sinir sisteminin gelişiminde kollajenlerin önemli işlevleri var. Beynin bazı bölgelerindeki sinir hücrelerinin bağlantı bölgeleri olan sinapsların oluşumunda da yine kolajenin önemli işlevleri var. Yaşlı nüfusun arttığı günümüzde başta Alzheimer olmak özere sinir sistemi hastalıkları gündemdeki yerlerini koruyor ve daha uzun yıllar tıp dünyasını meşgul edecek. Alzheimer hastalarının beyinlerinde bazı kolajen tiplerinin biriktiği ve daha da önemlisi kolajen ile Alzheimer arasında genetik bir ilişki olduğu gösterildi.
